6 OK - HALKÇILIK

📝 "...halkçılık, hakiki milliyetçiliktir..." - Mahmut Esat Bozkurt, 1921.

Nedir bu bahsettiğimiz, 6 Ok'ta yer alan Halkçılık?

CHP Edirne Milletvekili Şeref Aykut, 1935'te parti programına tam olarak geçen Kemalizm prensiplerini kitabında yorumlar şeklinde açıklarken, "Türkiye Devletini, şekil ve esas bakımından yeryüzündeki devlet kurumlarından birinden benzeterek tarife kalkışmak da fazla bir şey olur, bu devlet Türk Tarihinin icaplarından doğmuştur" demiştir.

Şeref Aykut'un bu tespitini, bizzat Kamâlizm/Kemalizm şeklinde kendi adını taşıyan Atatürk'ün anlatımıyla pekiştirelim 👇  

Efendiler, bizim hükümetimiz demokratik bir hükümet değildir, sosyalist bir hükümet değildir ve hakikaten kitaplarda mevcut olan hükümetlerin, ilmi mahiyeti itibariyle hiçbirine benzemeyen bir hükümettir. Fakat milli hâkimiyeti, milli iradeyi yegâne tecelli ettiren bir hükümettir, bu mahiyette bir hükümettir. Toplumbilim noktasından bizim hükümetimizi ifade etmek lazım gelirse, ‘halk hükümeti’ deriz. Teşkilatı Esasiye Kanunumuzun birinciden dördüncüye kadar olan maddeleri, hükümetin ne olduğunu, kimin tarafından idare olunduğunu, idare eden heyetin kuvvet ve salahiyetini açıklamıştır. Şekil ve sureti tespit olunmuştur. Fakat toplumsal doktrin itibariyle dahi düşündüğümüz zaman, biz hayatını, bağımsızlığını kurtarmak için çalışan emek erbabıyız, zavallı halkız. (…) Fakat çalışmak sayesinde biz hakkı kazanırız. Yoksa arka üstü yatmak ve hayatını emek harcamadan geçirmek isteyen insanların bizim toplumumuz içerisinde yeri yoktur, hakkı yoktur. İnsan ancak çalışmakla insan olur. O halde ifade ediniz efendiler; halkçılık, toplumsal nizamını emeğine, hukukuna dayandırmak isteyen toplumsal bir doktrindir. Efendiler, biz bu hakkımızı saklı bulundurmak, bağımsızlığımızı emin bulundurabilmek için heyeti umumiyemizce, heyeti milliyemizce bizi mahvetmek isteyen emperyalizme karşı ve bizi yutmak isteyen kapitalizme karşı heyeti milliyece mücadeleyi uygun gören bir mesleği [yolu, öğretiyi] takip eden insanlarız. Dolayısıyla, bu ve bu gibi açıklamalarla ve izahatla hükümetimizin dayandığı esasların, toplumbilime dayalı bir esas olduğunu bariz bir surette görürüz. Fakat ne yapalım ki, demokrasiye benzemiyormuş, sosyalizme benzemiyormuş, hiçbir şeye benzemiyormuş. Efendiler, biz benzememekle ve benzetmemekle iftihar etmeliyiz. Çünkü, biz bize benziyoruz, efendiler…
- M. Kemal, 01.12.1921.

Cumhuriyetimizin 1921 yılındaki anayasasından önce 13 Eylül 1920 tarihinde Mustafa Kemal, TBMM'ye halkçılık programını sunmuştur. Söz konusu tasarı Heyeti Vekil'nin siyasi, toplumsal, idari, askeri görüşlerini özetleyen ve idari teşkilat hakkındaki kararlarını ifade eden bir programı açıklıyordu. Anti-emperyalizm olarak duyduğumuz o pirensip, ilk resmi tasarda yer alıyordu.

2. madde, "TBMM hükümeti hayat ve bağımsızlığı kurtarmayı yegâne ve mukaddes gaye bildiği halkı emperyalizm ve kapitalizm tahakküm ve zulmünden kurtarak irade ve hâkimiyetin hakiki sahibi kılmakla gayesine ulaşacağı inancındadır." ifadesiyle TBMM hükümetinin yegâne amacı halkın hayat ve bağımsızlığını korumak olduğunu; 6. maddede ise "hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir. İdare usulü, halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına dayanır" diyerek hakimiyeti bir zümreye değil, milletin kendisine tanır. İşte halkçılık budur. "Kayıtsız şartsız hâkimiyet milletindir diyorsa niçin buna milliyetçilik demiyoruz?" şeklinde soru yerindedir. Bunun sebebi, halkçılığın burada hakimiyeti Türk milletine vermiş olmasının aslında prensipte halka vermiş olmasıyla aynı olduğu noktasını kaçırmaktır. Hakimiyeti halka vermek ve kurucu ve sahibi olan halkın/milletin emeklerinin kendisine işlemesine "halkçılık" denmiştir. Ayrıca, Bozkurt'un dediği gibi muhakeme ve idrakten âciz zavallı bir sınıfın devletin işlerini yürütmesi manasını ifade etmez. Halkın, hâkimiyet sahibi olması kendi başına yetmeyecektir; esas gayesi sınıflığı kaldırmak olan Halkçılık, toplumu meslek gruplarıyla oluşturarak bu gruplarla (birinci ve ikinci derece olmak üzere çiftçilik, zanaatlar, avukatlık, mühendislik, öğretmenlik vs.) temsil edilmelerini sağlamaktır.

Son olarak Bozkurt'un tespitiyle açıklanabilir:

"Zannedildi ki, halkçılık, devletimizin kuruluşundan bugüne kadar ihmalcilik yüzünden zavallı bir halde kalan tabakanın işbaşına getirilmesidir!... Zannedildi ki, halkçılık yağmacılıktır! Halkçılığı vur vurana kap kapana anlayanlar da oldu! Suphanallah! Bütün bunların, bu anlayışların halkçılıkla katiyen alakası olamaz. Hakikatte bir halk idaresi, camia hayatının etkeni olan üretici tabakayı -biz de Anadolu köylülerini-, daima inleyen, sürünen bir mazlum insan kütlesini mesut edecek olak idare ve teşkilet kurmak demektir. Onu düşünecek kimseleri onun mukadderatını idareye yetki ve kudret sahibi kılmaktır. Halkçılık, halkın bizdeki şu elim vaziyetine dönmek değil, halkı, bahtiyar denilen tabakanın haline manen va maddeten getirmektir, o mertebeye yükseltmektir. Buna haıyr demeye kendine kim yetki kim görebilir? Hangi vidan buna razı olabilir? (...)

Bizde, bizim anladığımıza göre; halkçılık, hakiki millietçiliktir. Bu halkçılıktır ki, anavatanı kurtaracak, Türk'ün düşmanlarını halkın yıldırım gücüyle çiğneyecek, yurdumuzu al bayrağın öz toprağı haline getirecektir.

CHP 1931 Parti Programı'ndan:

Halkçılık: İrade ve hâkimiyetin kaynağı millettir. Bu irade ve hâkimiyetin, devletin vatandaşa ve vatandaşın devlete karşılıklı vazifelerinin hakkıyla yapılmasını tanzim yolunda kullanılması Fırka’ca büyük esastır. Kanunlar önünde mutlak bir eşitlik kabul eden ve hiçbir ferde, hiçbir aileye, hiçbir sınıfa, hiçbir cemaate imtiyaz tanımayan fertleri halktan ve halkçı olarak kabul ederiz.

KAYNAKÇA

• Hasan Hüseyin Çelik - Berke Türk, Anı Tarihçiliğinin Sorgulanması: Kemalizm'in Doktrinleri ve Yakup Kadri Çelişkisi, 2024.
• Mahmut Esat Bozkurt, Toplu Eserler, Cilt: 1, Kaynak Yayınları, s. 248-250.
• Mahmut Esat Bozkurt, Toplu Eserler, Cilt: 4, Haz. Şaduman Halıcı, Kaynak Yayınları, s. 175, 186.
• Şeref Aykut, Kamâlizm (CHP Programının İzahı), Muallim Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul 1936, s. 3, 7, 8.
• Atatürk'ün Bütün Eserleri, Kaynak Yayınları, (01.12.1921), Cilt: 12, s. 119-121.
• C.H.F. Nizamnamesi ve Programı, Ankara 1931, T.B.M.M. Matbaası, s. 29-30.

BÖLÜM SONU
"10 dakikada 6 ok" serisinin ilk bölümüdür.

Bütün bölümlerde yalnızca konularla ilgili birincil şahıslardan ve birincil el kaynaklardan ifadeler ve tanımlardan yararlanılacaktır. Sadece bağdaştırma yapabilmek dışında yorum yapılmayacaktır.

Cumhuriyetçilik bölümünde görüşmek üzere.

16.05.2025.