Mahmut Esat Bozkurt Üzerine

Sol Milliyetçi Kemalizm : Mahmut Esat Bozkurt

Mahmut Esat Bozkurt, 1892 yılında İzmir’in Kuşadası ilçesinde doğmuş, çiftçilik ve ticaretle uğraşan, bir ara İzmir Umumi Meclis üyeliğinde bulunan Hacı Mahmut Oğulları’ndan Hasan Bey’in oğludur.

Bozkurt, Türk devlet adamı ve hukukçu, Türk Devrimi’nin ideolojisi olan Kemalizmin belli başlı kuramcılarından biridir.

Bu yazının temel çıkış noktası ise Bozkurt’un Sol milliyetçi anlayışıdır. Kemalist milliyetçiliğe farklı bir bakış açısı sunan bu anlayış günümüzde hala canlılığını korumaktadır. Mümtaz Soysal, Atilla İlhan, ve "Ulusal sol" kanat, Bozkurt’un bu anlayışını referans almaktadır.(1) Kendi kalemiyle ele aldığı Atatürk İhtilali ve Toplu eserleri bu bağlamda incelenmelidir. Bu yazıyı yazma sebebim, Bozkurt’un çok bilinmeyen sol damarı ile milliyetçiliği nasıl aynı potada erittiği ve Sol milliyetçi anlayışın temel düsturlarını izah etmektir.

Aydın Bir Türk Milliyetçisi

Bozkurt’un iyi bir bürokrat olması yanı sıra değerli bir entelektüeldir. Dârülfünûn’da hukuk eğitimini tamamlayıp, İsviçre’ye doktora yapmaya gitmiş, tezinide Osmanlı Kapitülasyonları üzerine yazmıştır. Yurdun işgali üzerine derhal İsviçre’den ayrılıp arkadaşları Şükrü Bey ve Kazım Nuri Bey’ler ile vatana dönmüş, Kuşadası bölgesinde Kuvayı Milliye’yi kurarak başına geçmiş ve efelerle birlikte Milli Mücadele’ye katılmıştır. 2 Temmuz 1922’de kurulan Rauf Orbay kabinesinde İktisat konusunda uzman olduğu için İktisat vekilliğine getirilmiş, kapitalin Türkleştirmesini savunmuş, sonradan da değineceğim Mesleki Temsil’i savunmuş, lakin istediği şeyler olmayınca istifa edip Adliye Vekaletliğine getirilmiştir. Adliye Vekaletliğine getirildiği zamandan sonra onlarca kanunu meclise kabul ettirmiş ve Türk Hukuk devriminin mimarı olmuştur.

Bozkurt’un kim olduğunu biraz daha iyi anladıysak, onun birazda fikri dünyasını inceleyelim. Bozkurt’un milletvekilliği dönemi çok önemlidir, yukarıda bahsettiğim Mesleki Temsil tartışmalarına katılmış hararetli bir şekilde konuşmuş ve meclisin "Ilımlı Sosyalist" kanadında yer almıştır. Bozkurt’un Sol milliyetçi anlayışı bu dönemler şekillenmeye başlamıştır. Bu konuda köylüleri, işçileri, öğretmenleri, memurları, askerleri ayrı ayrı sınıf olarak ele alır. Her sınıfın Türk devletine karşı sorumlukları vardır ve bu sorumlukları en iyi yerine getiren sınıflar sendikalar yoluyla mecliste halkı temsil edeceklerdir. Bozkurt’a göre Türk ihtilalini yapanlar köylüler ve işçilerdir. Bozkurt’un Sol milliyetçi anlayışının, tabanını köylüler ve işçiler doldurur. Ona göre en çok pay alması gereken milletin efendisi olan köylüler ve işçilerdir. Bu anlayış Sol milliyetçi Kemalizm anlayaşının temel prensibidir.

1930’lara geldiğimizde ise farklı Kemalizm telakkileri ortaya çıkmıştır. Kadro dergisi Kemalizm’i sola esnetmek için çabalamış, Ahmet Ağaoğlu liberal bir bakış açısı sunmuş, Ülkü dergisi ise milliyetçiliği ön plana çıkarmıştır. Bozkurt ise solculuğu ile milliyetçiliği aynı potada eriterek Sol milliyetçi bir Kemalizm anlayaşı sunmuştur. Tüm farklı Kemalizmlerin ortak noktası otoriter ve eklektik olmalarıdır. Bozkurt'un Kemalizmi diğer Kemalizm anlayışları gibi hâlâ canlıdır. Mahmut Esat'ın sol eğilimlerinin yanı sıra dikkat çekici bir başka özelliği de koyu bir milliyetçi olmasıdır. Kimine göre O, "ihtilalci bir Türk milliyetçisi"ydi. Bir başkasına göre de, "ateşli bir Türk milliyetçisi olan M. Esat, "Türk'ten başkasına inanma diyecek kadar pervasız ve cesurdu." Ali Agah Dinel'e göre ise M. Esat, "müfrit hatta şoven bir milliyetçi" idi. (2) Ancak kendi eserlerinde Milliyetçilik anlayışını ortaya koyan Bozkurt , devleti, iktisadi, toplumsal, siyasi sahalarda halkçı ve cumhuri olarak kabul etmiş, Millettaşlar arasındaki refahta orantılar temini başarılı olmak isteyen laik, halkçı cumhuriyet sistemiyle samimi bir surette donanmış olan bir devletin başarılı olcağını, bunları kabul etmeyenlerin Sezar zihniyetiyle kavranan ilkçağ milliyetçiliğinden ileri geçemeyeceğini söylemiş, şoven diyenlerede "Eğer şovenist olsaydık Batı'yı ve güzelliği bu kadar can atarak alır mıydık? Bilmem ki hayatta şovenist olmamak için yedi ceddini inkâr mı lazımdır? İtiraf ederim ki, buna liyakatim yoktur."(3) demiştir.

Peki Bozkurt’un milliyetçilik anlayaşının Kemalist milliyetçiliğe ters düştüğü noktalar var mıdır? Tabiki vardır mesela Atatürk, muhtiş bir ulus tarifi yaparak "Ne mutlu Türk’üm diyene." Demiştir. Lakin Bozkurt Sol milliyetçiliğini, Kemalist milliyetçiliği, teorize ettiği yazılarda Atatürk’ün tarifinin biraz dışına çıkarak "Ne mutlu Türk’üm diyebilene."Demiştir. Mahmut Esat Bozkurt’un "Ne mutlu Türk’üm diyebilene." Sözü, Sol milliyetçi Kemalizm anlayışının temel mottosudur. Milliyetçiliğin ekonomik yönünü de ön plana çıkaran M. Esat'a göre, modern milliyetçiliğin belli başlı özellikleri arasında, Türk milletinin % 80'den fazlasını oluşturan köylü ve işçilerin haklarını düşünmek, korumak ve istemek gelir. Bu, "Milliyetçiyim!" diyen her Türk'ün ilk ödevidir.

Emperyalizme karşı Sol Milliyetçilik!

Değinmek istediğim ve yazımın son kısmını oluşturan bir diğer mesele ise Erken Cumhuriyet dönemindeki Mason locaları meselesidir. Bozkurt’un anlaşıyışına göre Mason locaları emperyalizmin Türkiye’deki ayağı ve bizim Tam bağımsızlığımızı elimizden almaya çalışan kurumlardır. Şöyle der, "Farmasonluk ne insanlığı, ne milliyetçiliği düşünen bir varlık değildir; siyasidir ve gizlidir. Ucu beynelmilel olan, yabancı memleketlere dayanan, oralarla irtibat halinde bulunan bir teşekküldür."(4) Ayrıca Bozkurt, locaların milliyetçiliğe zarar verdiklerini düşünür. Mason localarının kapatılmasında Mahmut Esat Bozkurt’un payı büyüktür.

Bu bağlamda bu davranışı günümüzde ele almaya çalışacak olursak, Ülkemizde emperyalizm ve işbirlikçileri virüs gibi yayılmış devletin organlarını ele geçirmeye başlamıştır. Yargı dediğimiz organ tarikatçıların eline geçmiş ve Hukuk Devleti dediğimiz kavramın içi boşaltılmıştır. İşçiler 12 saat ve üzeri çalıştırılmakta, patronların zulmüne uğramakta, emeğinin karşılığını alamamaktadır. Diğer taraftan çiftçiler ise malları maliyetinden dolayı satamamakta, hükümetten yeterli maddi destek görmemekte ve aynı işçiler gibi emeğinin karşılığını alamamaktadır. Lakin bir asır önce büyük bir Türk münevveri olan Mahmut Esat Bozkurt, Emperyalizme karşın Tam Bağımsızlığı savunmuş, Hukuk Devrimini yapmış ve Türk devletinin kalkınmasının işçilerden, köylülerden geçtiğini söylerek Sol milliyetçi anlayışını ortaya koymuştur. Biz Kemalistler olarak, bu Sol milliyetçi anlayışın, günümüzdeki zehirli cereyanlara karşı panzehir olacağından şüphemiz yoktur. O halde diyebiliriz ki Emperyalizme karşı Sol milliyetçilik!

(1) Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Cilt 2-Kemalizm, 2009 6.Baskı, s.219

(2) Sol Milliyetçi Bir Türk Aydını Mahmut Esat Bozkurt 2000 1.Baskı, s.115

(3) Mahmut Esat Bozkurt'un Eserleri-4 2015 1.Baskı, s.206-207

(4) Masonlar Dinleyiniz! 2009 2.Baskı, s.57